SAĞLIK TURİZMİ: TEHDİT VE FIRSATLAR BAĞLAMINDA TÜRKİYE AÇISINDAN BİR DURUM DEĞERLENDİRMESİ

GEREK TÜRKİYE’DE GEREKSE tüm dünyada ağırlıklı turizm türü klasik tatil

turizmi anlayışına dayanan kitlesel turizmdir. Turizme ilişkin verilere göre, Tür￾kiye’ye gelen yabancıların % 50’den fazlası tatil, dinlenme, gezme, görme amaçlı

ziyaretçilerden oluşmaktadır. Bu nedenle de Türkiye kendi olanaklarına ve kay￾naklarına uygun seçenek turizm türleri oluşturmak ve bunları geliştirmek zo￾rundadır. Klasik kitlesel turizmin en önemli ekonomik boyutu da harcama dü￾zeyinin düşük olmasıdır. Oysaki özel pazar dilimlerine hitap eden turizm türle￾rinin bireysel harcama düzeyleri çok yüksektir çünkü bu turizm türlerine varlıklı

ve harcama potansiyeli kesimler daha fazla katılmaktadır. Bunlardan en önemlisi

de sağlık turizmidir (İçöz, 2009, s. 2258).

Sağlık turizmi, dünyada 100 milyar dolarlık bir hacme ulaşarak tüm ülkele￾rin dikkatini çeken bir konuma ulaşmıştır. Sağlık turizmi sadece termal turizm

ya da SPA (Sanitas Per Aquam) (sudan gelen sağlık) turizmi ile sınırlı kalmamış,

tıp uygulamalarını da kapsar duruma gelmiştir. Dünya nüfusunun artması, ya￾şam kalitesinin yükselmesi, çeşitli ülkelerde sağlık hizmeti maliyetlerinin yük￾selmesi sebebiyle, insanlar daha kaliteli ve görece ucuz hizmet alabilecekleri ülke￾lere yönelmişlerdir. Yaşlı nüfusun oransal olarak artması da sağlık turizmini

artıran etkenlerden biri olmuştur (Özer ve Sonğur, 2012, s.70). Bu çalışma, sağlık

turizmi hakkında bilgi vermek ve Türkiye sağlık turizminin dünya sağlık turizmi

içindeki yerini ortaya koymak ve tehdit ve fırsatlar bağlamında Türkiye açısın￾dan sağlık turizmi için bir durum değerlendirmesi yapmayı amaçlamaktadır. Türkiye'nin Sağlık Turizmi Fırsat ve Tehditleri

Sağlık turizmi dünyada ve ülkemizde ortalama yıllık %20’den fazla hızla bü￾yüyen bir alternatif turizm çeşididir. Bu sektörün dünyada yıllık ticari hacmi

yaklaşık 100 milyar USD olup, 20 milyonu aşkın insan, sağlık turizmi amacıyla

seyahat etmektedir. YASED tarafından açıklanan raporda dünyada Türkiye'nin

sağlık turizminden aldığı payın %1 olduğu açıklanmıştır (YASED, 2013). Bu

kapsamda sağlık ve tıbbi nedenlerle ülkemize gelenlerin sayısı, 2003 yılında 139

bin 971 kişiyken, bu sayı 2008 yılında 224 bin 654 kişiye ve 2014 yılında ise 414

bin 658 kişiye ulaşmıştır. Dünya nüfusunun artması, yaşam kalitesinin yükselmesi, yaşlı nüfusun

oransal olarak artması, çeşitli ülkelerde sağlık hizmeti maliyetlerinin yükselmesi

sebebiyle, insanlar daha kaliteli ve görece ucuz hizmet alabilecekleri ülkelere

yönelmişlerdir. Bu bağlamda Türkiye, sağlık hizmetlerinin sunumunda, insan

kaynağı kalitesi, ekonomik bedeli ve ileri teknoloji kullanımı ve uluslar arası

standartların uygulanmasıyla bölgesinde gerçek bir sağlık üssü haline gelmiştir.

Son yıllarda başta çevre ülkeler olmak üzere Orta Asya, Orta Doğu, Afrika ülke￾leri ve birçok Avrupa ülkelerinden hatta ABD’den yüz binlerce hasta tedavi ol￾mak için ülkemize gelmektedir.

Türkiye sağlık turizmi ile bölgenin sağlık merkezi olma yolunda güçlü bir

ülke konumundadır. Hemen hemen dünyanın her yerinden organ nakli, kemik

iliği nakli, onkoloji, beyin ve sinir cerrahisi, genel cerrahi gibi branşlardan hasta￾ların kaliteli, ucuz ve konforlu tedavi alabildikleri Türkiye önemli bir kavşak

konumundadır. Özellikle sunulan sağlık hizmetlerinin oldukça ucuz, güvenilir

ve dünya standartlarında olması da Türkiye'nin sağlık turizmindeki öneminigiderek artırmaktadır. Örneğin Almanya'da sağlık harcamalarının %60'ı sigorta

tarafından karşılanırken geriye kalan %40'ını vatandaş ödemektedir. Fakat Tür￾kiye'de yapılan göz tedavisi ücreti vatandaşın ödediği %40'tan bile ucuza gele￾bilmektedir. Medikal estetik ve saç ekimi uygulamaları alanında da Türkiye

önemli bir kavşak konumundadır. Türkiye'ye yaklaşık 70 ülkeden vize alınma￾dan gelinebilinmekte ve 110 kadar ülkeden de tek uçak biletiyle ulaşılabilmekte￾dir.

Türkiye, ağırladığı yabancı hasta sayısı temelinde dünyada ilk 10’da bulun￾maktadır. Destinasyon olarak Türkiye’nin avantajları arasında 52 adet JCI akre￾dite ve diğer uluslararası akreditasyona sahip birçok hastanenin bulunması, özel

grup hastanelerin çokluğu ve kalitelerinin yüksek olması, kamu hastanelerinin

Sağlık Bakanlığı’nın uyguladığı yüksek standartlara uyması, iklim şartlarının

birçok Avrupa ülkesine göre daha uygun olması ve coğrafi olarak Asya-Avrupa￾Afrika üçgeninin tam ortasında önemli bir kavşak noktasındadır.

Sağlık turizmi potansiyeli açısından önemli bir konumda olan Türkiye’nin

karşılaştığı fırsat ve tehditlere sağlık turizminin farklı yönlerinden bakıldığında;

Türkiye termal turizmde kısa dönem hedeflerinde istediği yatak sayısına ulaş￾mıştır, fakat termal turizm konusunda öncü olan bazı Avrupa ülkelerinin geri￾sinde kalmıştır. Bunun en temel nedenleri olarak; Türkiye’nin Avrupa ülkelerine

göre bu alanda yeni olması, yeterli alt yapısının olmaması ve Avrupa’da var olan

tesislerin kalitesinin ve standartlarının Türkiye’deki tesislerde olmaması olarak

sıralanabilir. Türkiye’nin spa&wellness turizminde ise sahip olduğu su kaynakla￾rı yönünden bu alanda yüksek bir potansiyele sahip olduğu, bu alanın günü￾müzde dünyada hızlı bir şekilde geliştiği, resort ve otel komplekslerinin yer al￾maya başladığı, Türkiye’nin ise henüz bu turizmde gelişme aşamasında olduğu

ifade edilebilir.

Türkiye'nin sağlık turizminde yeni pazar fırsatları yakalama kapsamında ge￾rek Türkiye 10. Kalkınma Planı 2014-2018 Sağlık Turizminin Geliştirilmesi

Programında, gerek Sağlık Bakanlığı’nın 2013-2017 stratejik eylem planında ve

gerekse Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın hazırladığı Türkiye Turizm Stratejisi

2023 Taslak Raporu’nda Türkiye’yi bölgesinde cazibe merkezi haline getirmek

ve sınır ötesi sağlık hizmetleri sunum kapasitesini artırmak hedeflenmektedir.

Bu bağlamda Türkiye'nin sağlık turizmi kapsamında hedef gördüğü ülkeler başta

Avrupa ülkeleri olmak üzere, Rusya, Kuzey Afrika, Orta Doğu ve Arap ülkeleri

ile birlikte Türk Cumhuriyetleridir. Bununla birlikte sağlık turizmi konusunda

İsrail, Birleşik Arap Emirlikleri, Ürdün gibi ülkelerden gelen rekabet baskısının

olması da bir tehdit olarak algılanabilir.

Türkiye sağlık turizminin kalite düzeyi açısından değerlendirildiğinde, Av￾rupa ülkeleri ile kıyaslanabilir Joint Commission International (JCI) tarafından

akredite olmuş görece uygun fiyatlı 50’ye yakın uluslar arası standartlarda hizmet veren sağlık kuruluşuna sahiptir. Fakat bu kuruluşların büyük çoğunluğu￾nun özel hastaneler olması kamu hastanelerine olan ilgiyi azaltmaktadır. Nite￾kim yurt dışından gelen hastaların ekonomik getirisinin yurt içindeki hastaların

getirisine oranla daha fazla olmasından dolayı, hastanelerin yurt dışından gelen

hastalara odaklanması sonucunda, yurt içindeki hastalara verilen hizmet kalite￾sinin düşmesi de bu durumun bir diğer sonucu olarak ifade edilebilir. Yine sağ￾lık turizmi kapsamında Türkiye’yi tercih edenlerin en önemli avantajlarından

biri de sağlık kuruluşlarına ulaşım ve erişimlerinin kolay ve ucuz olmasıdır. Tür￾kiye, coğrafi konum itibariyle Ortadoğu’ya ve Avrupa’ya hakim bir bölge üze￾rindedir. Uçuş mesafesi olarak 2 ya da 3 saatlik bir uçuşla Türkiye’den çevredeki

bütün bölgelere uçuş imkanı mevcuttur. Türkiye'ye yaklaşık 70 ülkeden vize

alınmadan gelinebilinmekte ve 110 kadar ülkeden de tek uçak biletiyle ulaşıla￾bilmektedir. Türkiye'nin özellikle medikal turizmin bazı alanlarında ciddi üstün￾lüklere sahip olduğu söylenebilir. Türkiye’nin özellikle iç hastalıkları, ortopedi,

kadın hastalıkları ve doğum, göz hastalıkları, saç ekimi, estetik cerrahi, kalp

hastalıkları, diş operasyonları ve çocuk sağlığı gibi branşlarda medikal turizmde

diğer ülkelere göre mukayeseli üstünlüğe sahip konumda olduğu ifade edilebi￾lir. Türkiye sağlık hizmetlerinin maliyeti açısından da diğer ülkelere göre önemli

avantajlara sahip bir ülke konumuna gelmiştir. Yapılan araştırmalarda Türkiye,

diğer ülkelere kıyasla tıbbi operasyon maliyetlerinde yüzde 60'a yakın tasarruf

sağlamaktadır. Fakat kontrolsüz ve koordinasyonsuz şekilde uygulanan fiyat

politikası nedeniyle aynı ülke vatandaşlarına aynı hastalık tedavisinde kesilen

çok farklı faturaların olması da önemli bir tehdit olarak değerlendirilebilir. Tür￾kiye'de her ne kadar sunulan sağlık hizmeti ucuz olsa da, sağlık hizmeti sonra￾sında ortaya çıkan komplikasyon veya ameliyat sonrası bakım ihtiyacının, hasta￾nın kendi ülkesinde giderilmek zorunda olması nedeniyle bu konuda yaşanabi￾lecek sıkıntılar da bir diğer önemli sorun olarak görülebilir. Türkiye'nin nitelikli

sağlık personeli ile ilgili durumuna bakıldığında, Türkiye’de var olan hekim sayı￾sının ortalamasının (100.000 kişiye düşen hekim sayısı) üst gelir grubu ülkelere

göre düşük fakat dünya ortalamasına göre iyi olduğu söylenebilir. Diğer taraftan

Türkiye’deki özel hastanelerde bulunan hekimlerin kalitesinin yeterli düzeyde

olduğunu ve kamudan özel sektöre geçişin olduğu ve sağlık turizmi kapsamında

ülke dışından gelen hastaların daha çok özel hastaneleri tercih ettikleri söylene￾bilir. Dolayısıyla nitelikli doktor ve sağlık personelinin kamudan daha fazla ka￾zanabilecekleri özel sağlık kuruluşlarını tercih etmektedirler. Sağlık personelleri

konusunda en çok yaşanan sıkıntılar arasında ise özellikle yabancı dil sorunu

olduğu söylenebilir. Türkiye'de sağlık turizmi ile ilgili mevzuata bakıldığında,

sağlık turizmi sağlıkta dönüşüm programı sonrasında desteklenmiş olmakla

birlikte hasta hakları, sigorta, eğitimli personel istihdamı ve tercüman gereksinimi konularında düzenlemeler yapılması gerektiği, mevzuat çalışmalarında

boşluk olduğu ifade edilebilir.

Türkiye’nin sağlık turizmindeki potansiyelini fırsata çevirebilmesi ve güç￾lendirmesi diğer taraftan karşılaşabileceği risk ve tehditleri de en aza indirebil￾mesi konusunda şu öneriler yapılabilir.

Öncelikle turizm sağlığı ve turistlere yönelik sağlık hizmetlerinin kaliteli ve

etkin olarak verilmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Sağ￾lık Bakanlığı’nın yanı sıra sağlık turizmiyle ilgili olan diğer kuruluşlar ve sivil

toplum kuruluşları, üniversiteler ile hastaneler daha koordineli ve bütüncül ça￾lışmalıdır. Türkiye’nin sağlık turizmi potansiyeline sahip bölge ve illerinin sağlık

turizminin farklı bölümleri (medikal turizm, termal turizm, SPA ve Wellnes,

ileri yaş turizmi vb.) kapsamında derinlemesine analizler yapılarak “sağlık tu￾rizmi stratejik planı” oluşturulmalıdır. Oluşturulan stratejik plan kapsamında

coğrafyası, iklimi, kültürü vb. özellikleri ile farklı sağlık turizmi türlerine katkı

sunabilecek bölge ve illerde ciddi yatırımlar gerçekleştirilmelidir. Yani ciddi

sağlık turizmi potansiyeline sahip bölge ve iller farklı sağlık turizmi türlerinde

markalaştırılmalıdır. Türkiye’nin Afrika ülkeleri, Ortadoğu ülkeleri ve Türk

Cumhuriyetleri ile sağlık turizmi konusunda tanıtım ve işbirliği imkânları en üst

seviyede değerlendirilmelidir. Sağlık turizminin gelişmesi için uluslararası akre￾ditasyon, yabancı dil ve tanıtım çok önemlidir. Sağlık turizmine hizmet verecek

profesyoneller ve yardımcı personel mutlaka eğitilmeli ve dil problemi çözülme￾lidir. Sağlık turizmi kapsamında dünya ile entegre olabilecek bilgi alt yapısı oluş￾turulmalıdır. Böylece dünyadaki sağlık turizmi açıklarını kapatabilecek proaktif

politikalar üretilerek uygulamaya aktarılmalıdır. Sağlık turizmine hizmet eden

kurum ve kuruluşların faaliyet ve yapıları standardize (belgelendirme, akredite

vb.) edilerek gerekli şartları sağlayan kuruluşlar devlet tarafından teşvik edilme￾lidir. Kamu hastanelerinin de akredite olmasına önem verilmelidir. Yurt dışın￾dan gelen hastaların Türkiye’de daha uzun süre kalabilmesine yönelik sosyal ve

kültürel faaliyetler hayata geçirilmelidir. Sağlık sektöründe nitelikli personel

yetiştirmeye yönelik eğitim alt yapısı güncellenmelidir. Sağlık turizmi alanında

yatırım yapacak yabancı ve yerli yatırımcılar için gerekli kolaylıklar sağlanmalı￾dır. 

 

---

---